با دقت نظر و تأملي كوتاه در اين موضوع، اين سؤال به ذهن متبادر مي‌شود كه در آشفته بازار فعاليت و رقابت شبكه‌هاي مختلف تلويزيوني كه هر شبكه سعي دارد براي لحظه‌اي هر چند كوتاه نگاه و توجه مخاطب را به برنامه خود جلب و جذب كند، سيماي جمهوري اسلامي ايران با تمام خدم و حشم خود چه جايگاهي دارد؟ و از چه مقام و مرتبه‌اي برخوردار است؟ مشخصاً چه سياستي را دنبال مي‌كند و آيا اصلاً سياستي دارد يا خير؟
امروزه بسياري از شبكه‌هاي بيگانه مشخصاً و منحصراً براي مقابله و فتنه انگيزي و حمله به اصول اخلاقي و مذهبي ما ايرانيان و كشورهايي از اين دست تأسيس شده‌اند و در ديگر شبكه‌ها نيز اين هدف غير انساني و غير اخلاقي قوياً در كار فعاليت‌هاي تخصصي هر شبكه دنبال مي‌شود كه مجموعه فعاليت‌هايي از اين دست، در حوزه تلويزيون و در نگاه كلي به جنگ نرم مصطلح است. اما در چند ساله اخير صد او سيماي جمهوري اسلامي ايراني نه در مقابله با اين حربه و هجمه توفيقي داشته و نه شخصاً برنامه‌اي براي مقابله تدارك ديده است.
با اين همه تلويزيون اين مملكت كه رسانه‌اي متعلق به ملت و مليت ايران است، فارغ از هجمه‌هاي فرهنگي دشمن، تنها با هدف سرگرم سازي مخاطب اقدام به توليد برنامه مي‌كند به ديگر سخن در راستاي توليداتش از ميان بي‌شمار هدفي كه شبكه‌هاي بيگانه براي توليد خود قائلند، تنها با يك هدف كه همان بعد سرگرم سازي مخاطب است، برنامه‌هاي خود را توليد و رهسپار آنتن مي‌كند. با اين اوصاف زماني اين درد براي هر شهروند ايراني غير قابل تحمل مي‌شود كه بيننده تلويزيون براي نيل به هدف سرگرم سازي، از گزينه‌هاي غير اخلاقي سود مي‌جويد كه گاهي از نگاه اسلام و ديدگاه‌هاي فرهنگي كشور مذموم و نكوهش شده است. حجت بر حق اين مدعا برنامه جنجالي «خنده‌بازار» است كه موارد ضد اخلاقي خود را در پشت مطايبه و طنز پنهان كرده است و در مقابل سيل اعتراضات با توجيه كاري مسئولان و گروه توليد صورت مسئله پاك مي‌شود. در اين مجال نگاهي به حواشي پديده آمده از پخش اين برنامه خواهيم داشت.
واكنش تند رضا صادقي
برنامه خنده بازار از اولين روزهاي پخش با اعتراضات مردم و افرادي كه سوژه بوده‌اند، مواجه بوده اما در كمال تعجب پخش روتين و هر شبه آن تا انتهاي ماه مبارك رمضان ادامه يافت.
يكي از افرادي كه مورد هجو قرار گرفته بود، هنرمند مردمي و خواننده محبوب «رضا صادقي» است. به اين ترتيب پس از آنكه برنامه «خنده بازار» بدل خواننده محبوب نسل جوان را در آيتم چهار پايه داغ حاضر كرد و اين بازيگر به نام فضا سابقي (رضا صادقي) در پاسخ به سوالات مجري از اشعار بازاري و سخيف بهره‌مي‌برد. اين اتفاق رضا صادقي را وادار به واكنشي تند كرد كه در پي آن اين هنرمند با اخلاق در گفت‌وگو با مطبوعات ميگويد: «برخي از طنزها را بايد «لودگي» نام گذاشت و معلوم نيست (اين برنامه‌هاي طنز) با كدام هدف مديران سيما اجازه انتشار آنها را از تريبوني به اين وسعت مي‌دهند.
متأسفم براي كساني كه تصميم‌گيرنده‌ها و سازندگان اين قبيل برنامه‌ها هستند». صادقي در بخش ديگري از سخنانش اظهار مي‌كند: «متأسفانه مشتي مليجك‌هاي دربار قديم و دلقك‌هاي سيرك اين روزها پايشان به صدا و سيما باز شده و با به سخره گرفتن شخصيت‌هاي مختلف سعي دارند مخاطبان بيشتري را براي خود دست و پاكنند و از اين طريق در بين مردم بيشتر شناخته شوند». صادقي در پايان گفته است: «من جوابيه‌اي تصويري را در دست تهيه دارم كه در اختيار مردم پاك و محترم ايران قرار خواهم داد. در اين ويدئو مواضع خود را به صورت صريح و بي‌پرده بيان خواهم كرد».
اعتراض علي دايي بي‌نتيجه ماند
علي دايي در مقابله با شوخي برنامه خنده بازار با او اعتراض شديد خود را از طريق رسانه‌ها اعلام و تأكيد كرده بود كه برنامه خنده‌بازار با او شوخي نكرده بلكه دايي را مورد استهزا قرار داده است.
اعتراض علي دايي به جشن پيراهن باشگاه استقلال بر مي‌گردد كه به گفته حاضران بازيگر مجموعه خنده‌بازار (سامان گوران) براي دقايقي روي سن مي‌رود و با تقليد نوع صحبت كردن علي‌دايي با او شوخي مي‌كند. دايي در گفت‌وگو با هفته نامه سروش ابتدا به اتفاقي كه در مراسم جشن پيراهن استقلال افتاده اشاره مي‌كند و آن را توهين به خود مي‌داند و با ابراز تأسف در اين مورد ميگويد: «بي‌احترامي‌اي كه به من در اين مراسم شده را از دوستان شنيدم. متأسفانه در زمان‌هاي قديم نيز افرادي رفتارهايي انجام مي‌دادند كه موجبات خنده را براي ديگران فراهم مي‌‌كرده امروزه هم شاهد اينگونه اعمال هستيم.»
دايي در ادامه ميگويد: «واقعاً مايه تأسف است كه در صدا و سيما اشخاص بزرگي كه مردم احترام زيادي براي آنها قائل هستند به تمسخر گرفته مي‌شوند. بايد فرقي بين طنز و مسخره كردن و دست‌انداختن افراد وجود داشته باشد. تا جايي كه به هويت و شخصيت اشخاص توهين نشود. اما اينكه خصوصيت خدادادي يك نفر را برجسته و آن را مورد تمسخر قرار دهيم و موجبات خنده ديگران را فراهم كنيم ديگر جنبه طنز نخواهد داشت. من خودم روحيه شوخي و مزاح دارم اما تا به حال كسي را به استهزا نگرفته‌ام. كشور ما بر پايه دينمداري استوار است و مردمش بر اساس شريعت اسلام رفتار مي‌كنند. ما نمي‌توانيم ادعاي مسلماني كنيم ولي دستورات اسلامي را ناديده بگيريم. سازندگان مجموعه خنده‌بازار بايد اول از كساني كه قرار است با آنها شوخي شود كسب اجازه كنند و رضايت آن افراد را جلب كنند».
توجيه عجيب مدير شبكه سه
اما حكايت مسئولان شبكه سه و تهيه‌كننده كار چيز ديگري است. به گونه‌اي كه با روند تشديد اعتراضات، سنگر را خالي نكرده و در جوابيه‌‌هاي متعدد كار خود را صحيح و خالي از اشكال عنوان كرده‌اند. علي اصغر پور محمدي مدير شبكه سه در گفت‌وگو با فارس عنوان مي‌كند: «برنامه خنده‌بازار قصد توهين به كسي را ندارد، اميدوارم تحمل كساني كه در اين برنامه مورد نقد يا طنز قرار گرفته‌اند بالاتر برود تا ما بتوانيم چنين برنامه‌هايي را پخش كنيم.» پور محمدي در بخش ديگري از سخنانش در خصوص بالا رفتن شمار شاكيان اين برنامه ميگويد: «اگر آمار شاكيان بالا برود بالاخره ما هم مي‌رويم و جواب مي‌دهيم. ما قصد توهين به كسي را نداشته‌ايم و هر چه روي آنتن رفته و پخش شده طنز بوده است».
در اينجا چند سؤال مطرح مي‌شود، اول اينكه توهين از نگاه مدير شبكه سوم و برنامه‌سازان چه تعريفي دارد و سؤال دوم اينكه آيا يك اثر طنز در فرهنگ سيما با چه پارامترها و شاخصه‌هايي سنجيده مي‌شود؟
و سؤال آخر اينكه بايد شمار شاكيان اين برنامه به چند نفر برسند كه از نگاه مديران سيما زياد به حساب آيد؟
و آيا اعتراض فردي كه اقدام به تقليد گفتار و رفتار و برجسته كردن لكنت زبان كه به تعبير خودش خصوصيتي خدادادي است، تمسخر و استهزا محسوب نمي‌شود و نبايد به اعتراض چنين كسي ترتيب اثر داد. در اين راستا بد نيست مسئولان سيما در توليدات بعدي خود به قوانين مدني نيم نگاهي داشته باشند.
پاك كردن صورت مسئله
تهيه كننده خنده بازار هم در گفت‌وگو با ايسنا به گونه‌اي كه به نظر مي‌رسد به يكي از ويژگي‌هاي مهم كار اشاره مي‌كند و ميگويد: «براي ساختن آيتم‌هايي چون «هفت» و «نود» نياز به هماهنگي با سازندگان اين برنامه‌ها نداشتيم. چون وقتي مدير شبكه خود اجازه ساخت برنامه را صادر مي‌كند نيازي به هماهنگي و اجازه گرفتن از اصل سازندگان برنامه‌ها نيست».
وي در ادامه با بيان اينكه هيچ گونه هماهنگي با اشخاصي كه در اين برنامه مورد نقد قرار گرفته‌اند، نداشته‌اند، مي‌افزايد: «ما در اين برنامه اصلاً قصد نداريم شخصيت كسي را زير سؤال ببريم. فقط اتفاقاتي كه افتاده است را به نقد مي‌‌كشيم. اميدوارم برنامه خنده بازار كمي نقد پذيري را به همه ياد بدهد. اگر دست ما در انتخاب سوژه‌ها بازتر باشد قطعاً چنين برنامه‌هايي تأثيرگذارتر خواهد بود».با اين اوصاف اين گونه استنباط مي‌شود كه هيچ كس به جز عوامل اين برنامه اصول نقد را نمي‌‌دانند. از سويي بايد اذعان داشت كه كسب اجازه از افراد، فارغ از رويه و مقررات اداري به عنوان يك ويژگي اخلاقي پسنديده مطرح است. ديگر آنكه حدود و اختيارات مدير شبكه سه در اينجا براي مخاطب مشخص نيست و آيا اصلاً اشخاصي چون رضا صادقي و علي دايي در مقابل مجوز ساختي كه ايشان صادر كرده است، حق اعتراض دارند يا خير؟
در مقابل نظري كه اين تهيه‌كننده در خصوص به نقد كشيدن اتفاقات دارد، بايد گفت كه اولاً تعريف و كاربرد نقد اين نيست چرا كه نقد بايد موارد تازه‌اي را كشف و مطرح كند. در حاليكه مباحثي چون سينما، اقتصاد و ورزش فوتبال در حوزه‌ها و جايگاه خود در برنامه‌هاي تخصصي به مراتب مفصل‌تر و كارشناسي‌تر مورد انتقاد قرار مي‌گيرند. حجت اين مدعا اين است كه برنامه خنده بازار هيچ نكته جديدي كه از نگاه جامعه و مسئولان دور مانده باشد را مطرح نمي‌كند و تماماً به بديهياتي مي‌پردازد كه گاهي از فرط تكرار نخ‌نما شده و حوصله مخاطب را سر مي‌برد. در پايان اين سؤال مطرح مي‌شود كه چرا مدافعان خنده بازار با وجود اشاره به تأثيرات مثبتي كه اين برنامه داشته است به يكي از اين تأثيرات مثبت اشاره نمي‌كنند و آن را مورد واكاوي قرار نمي‌دهند؟
آنچه كه عجيب است خبري است كه از زبان فضل‌الله شريعت پناهي، مدير گروه اجتماعي شبكه سه رسانه‌اي شده است.
وي به ايسنا ميگويد: از آنجايي كه خنده بازار در ماه رمضان مورد استقبال مردم قرار گرفته است بعد از رمضان روزهاي پنج‌شنبه و جمعه پخش خواهد شد(!)
امروزه بسياري از شبكه‌هاي بيگانه مشخصاً و منحصراً براي مقابله و فتنه انگيزي و حمله به اصول اخلاقي و مذهبي ما ايرانيان و كشورهايي از اين دست تأسيس شده‌اند و در ديگر شبكه‌ها نيز اين هدف غير انساني و غير اخلاقي قوياً در كار فعاليت‌هاي تخصصي هر شبكه دنبال مي‌شود كه مجموعه فعاليت‌هايي از اين دست، در حوزه تلويزيون و در نگاه كلي به جنگ نرم مصطلح است. اما در چند ساله اخير صد او سيماي جمهوري اسلامي ايراني نه در مقابله با اين حربه و هجمه توفيقي داشته و نه شخصاً برنامه‌اي براي مقابله تدارك ديده است.
با اين همه تلويزيون اين مملكت كه رسانه‌اي متعلق به ملت و مليت ايران است، فارغ از هجمه‌هاي فرهنگي دشمن، تنها با هدف سرگرم سازي مخاطب اقدام به توليد برنامه مي‌كند به ديگر سخن در راستاي توليداتش از ميان بي‌شمار هدفي كه شبكه‌هاي بيگانه براي توليد خود قائلند، تنها با يك هدف كه همان بعد سرگرم سازي مخاطب است، برنامه‌هاي خود را توليد و رهسپار آنتن مي‌كند. با اين اوصاف زماني اين درد براي هر شهروند ايراني غير قابل تحمل مي‌شود كه بيننده تلويزيون براي نيل به هدف سرگرم سازي، از گزينه‌هاي غير اخلاقي سود مي‌جويد كه گاهي از نگاه اسلام و ديدگاه‌هاي فرهنگي كشور مذموم و نكوهش شده است. حجت بر حق اين مدعا برنامه جنجالي «خنده‌بازار» است كه موارد ضد اخلاقي خود را در پشت مطايبه و طنز پنهان كرده است و در مقابل سيل اعتراضات با توجيه كاري مسئولان و گروه توليد صورت مسئله پاك مي‌شود. در اين مجال نگاهي به حواشي پديده آمده از پخش اين برنامه خواهيم داشت.
واكنش تند رضا صادقي
برنامه خنده بازار از اولين روزهاي پخش با اعتراضات مردم و افرادي كه سوژه بوده‌اند، مواجه بوده اما در كمال تعجب پخش روتين و هر شبه آن تا انتهاي ماه مبارك رمضان ادامه يافت.
يكي از افرادي كه مورد هجو قرار گرفته بود، هنرمند مردمي و خواننده محبوب «رضا صادقي» است. به اين ترتيب پس از آنكه برنامه «خنده بازار» بدل خواننده محبوب نسل جوان را در آيتم چهار پايه داغ حاضر كرد و اين بازيگر به نام فضا سابقي (رضا صادقي) در پاسخ به سوالات مجري از اشعار بازاري و سخيف بهره‌مي‌برد. اين اتفاق رضا صادقي را وادار به واكنشي تند كرد كه در پي آن اين هنرمند با اخلاق در گفت‌وگو با مطبوعات ميگويد: «برخي از طنزها را بايد «لودگي» نام گذاشت و معلوم نيست (اين برنامه‌هاي طنز) با كدام هدف مديران سيما اجازه انتشار آنها را از تريبوني به اين وسعت مي‌دهند.
متأسفم براي كساني كه تصميم‌گيرنده‌ها و سازندگان اين قبيل برنامه‌ها هستند». صادقي در بخش ديگري از سخنانش اظهار مي‌كند: «متأسفانه مشتي مليجك‌هاي دربار قديم و دلقك‌هاي سيرك اين روزها پايشان به صدا و سيما باز شده و با به سخره گرفتن شخصيت‌هاي مختلف سعي دارند مخاطبان بيشتري را براي خود دست و پاكنند و از اين طريق در بين مردم بيشتر شناخته شوند». صادقي در پايان گفته است: «من جوابيه‌اي تصويري را در دست تهيه دارم كه در اختيار مردم پاك و محترم ايران قرار خواهم داد. در اين ويدئو مواضع خود را به صورت صريح و بي‌پرده بيان خواهم كرد».
اعتراض علي دايي بي‌نتيجه ماند
علي دايي در مقابله با شوخي برنامه خنده بازار با او اعتراض شديد خود را از طريق رسانه‌ها اعلام و تأكيد كرده بود كه برنامه خنده‌بازار با او شوخي نكرده بلكه دايي را مورد استهزا قرار داده است.
اعتراض علي دايي به جشن پيراهن باشگاه استقلال بر مي‌گردد كه به گفته حاضران بازيگر مجموعه خنده‌بازار (سامان گوران) براي دقايقي روي سن مي‌رود و با تقليد نوع صحبت كردن علي‌دايي با او شوخي مي‌كند. دايي در گفت‌وگو با هفته نامه سروش ابتدا به اتفاقي كه در مراسم جشن پيراهن استقلال افتاده اشاره مي‌كند و آن را توهين به خود مي‌داند و با ابراز تأسف در اين مورد ميگويد: «بي‌احترامي‌اي كه به من در اين مراسم شده را از دوستان شنيدم. متأسفانه در زمان‌هاي قديم نيز افرادي رفتارهايي انجام مي‌دادند كه موجبات خنده را براي ديگران فراهم مي‌‌كرده امروزه هم شاهد اينگونه اعمال هستيم.»
دايي در ادامه ميگويد: «واقعاً مايه تأسف است كه در صدا و سيما اشخاص بزرگي كه مردم احترام زيادي براي آنها قائل هستند به تمسخر گرفته مي‌شوند. بايد فرقي بين طنز و مسخره كردن و دست‌انداختن افراد وجود داشته باشد. تا جايي كه به هويت و شخصيت اشخاص توهين نشود. اما اينكه خصوصيت خدادادي يك نفر را برجسته و آن را مورد تمسخر قرار دهيم و موجبات خنده ديگران را فراهم كنيم ديگر جنبه طنز نخواهد داشت. من خودم روحيه شوخي و مزاح دارم اما تا به حال كسي را به استهزا نگرفته‌ام. كشور ما بر پايه دينمداري استوار است و مردمش بر اساس شريعت اسلام رفتار مي‌كنند. ما نمي‌توانيم ادعاي مسلماني كنيم ولي دستورات اسلامي را ناديده بگيريم. سازندگان مجموعه خنده‌بازار بايد اول از كساني كه قرار است با آنها شوخي شود كسب اجازه كنند و رضايت آن افراد را جلب كنند».
توجيه عجيب مدير شبكه سه
اما حكايت مسئولان شبكه سه و تهيه‌كننده كار چيز ديگري است. به گونه‌اي كه با روند تشديد اعتراضات، سنگر را خالي نكرده و در جوابيه‌‌هاي متعدد كار خود را صحيح و خالي از اشكال عنوان كرده‌اند. علي اصغر پور محمدي مدير شبكه سه در گفت‌وگو با فارس عنوان مي‌كند: «برنامه خنده‌بازار قصد توهين به كسي را ندارد، اميدوارم تحمل كساني كه در اين برنامه مورد نقد يا طنز قرار گرفته‌اند بالاتر برود تا ما بتوانيم چنين برنامه‌هايي را پخش كنيم.» پور محمدي در بخش ديگري از سخنانش در خصوص بالا رفتن شمار شاكيان اين برنامه ميگويد: «اگر آمار شاكيان بالا برود بالاخره ما هم مي‌رويم و جواب مي‌دهيم. ما قصد توهين به كسي را نداشته‌ايم و هر چه روي آنتن رفته و پخش شده طنز بوده است».
در اينجا چند سؤال مطرح مي‌شود، اول اينكه توهين از نگاه مدير شبكه سوم و برنامه‌سازان چه تعريفي دارد و سؤال دوم اينكه آيا يك اثر طنز در فرهنگ سيما با چه پارامترها و شاخصه‌هايي سنجيده مي‌شود؟
و سؤال آخر اينكه بايد شمار شاكيان اين برنامه به چند نفر برسند كه از نگاه مديران سيما زياد به حساب آيد؟
و آيا اعتراض فردي كه اقدام به تقليد گفتار و رفتار و برجسته كردن لكنت زبان كه به تعبير خودش خصوصيتي خدادادي است، تمسخر و استهزا محسوب نمي‌شود و نبايد به اعتراض چنين كسي ترتيب اثر داد. در اين راستا بد نيست مسئولان سيما در توليدات بعدي خود به قوانين مدني نيم نگاهي داشته باشند.
پاك كردن صورت مسئله
تهيه كننده خنده بازار هم در گفت‌وگو با ايسنا به گونه‌اي كه به نظر مي‌رسد به يكي از ويژگي‌هاي مهم كار اشاره مي‌كند و ميگويد: «براي ساختن آيتم‌هايي چون «هفت» و «نود» نياز به هماهنگي با سازندگان اين برنامه‌ها نداشتيم. چون وقتي مدير شبكه خود اجازه ساخت برنامه را صادر مي‌كند نيازي به هماهنگي و اجازه گرفتن از اصل سازندگان برنامه‌ها نيست».
وي در ادامه با بيان اينكه هيچ گونه هماهنگي با اشخاصي كه در اين برنامه مورد نقد قرار گرفته‌اند، نداشته‌اند، مي‌افزايد: «ما در اين برنامه اصلاً قصد نداريم شخصيت كسي را زير سؤال ببريم. فقط اتفاقاتي كه افتاده است را به نقد مي‌‌كشيم. اميدوارم برنامه خنده بازار كمي نقد پذيري را به همه ياد بدهد. اگر دست ما در انتخاب سوژه‌ها بازتر باشد قطعاً چنين برنامه‌هايي تأثيرگذارتر خواهد بود».با اين اوصاف اين گونه استنباط مي‌شود كه هيچ كس به جز عوامل اين برنامه اصول نقد را نمي‌‌دانند. از سويي بايد اذعان داشت كه كسب اجازه از افراد، فارغ از رويه و مقررات اداري به عنوان يك ويژگي اخلاقي پسنديده مطرح است. ديگر آنكه حدود و اختيارات مدير شبكه سه در اينجا براي مخاطب مشخص نيست و آيا اصلاً اشخاصي چون رضا صادقي و علي دايي در مقابل مجوز ساختي كه ايشان صادر كرده است، حق اعتراض دارند يا خير؟
در مقابل نظري كه اين تهيه‌كننده در خصوص به نقد كشيدن اتفاقات دارد، بايد گفت كه اولاً تعريف و كاربرد نقد اين نيست چرا كه نقد بايد موارد تازه‌اي را كشف و مطرح كند. در حاليكه مباحثي چون سينما، اقتصاد و ورزش فوتبال در حوزه‌ها و جايگاه خود در برنامه‌هاي تخصصي به مراتب مفصل‌تر و كارشناسي‌تر مورد انتقاد قرار مي‌گيرند. حجت اين مدعا اين است كه برنامه خنده بازار هيچ نكته جديدي كه از نگاه جامعه و مسئولان دور مانده باشد را مطرح نمي‌كند و تماماً به بديهياتي مي‌پردازد كه گاهي از فرط تكرار نخ‌نما شده و حوصله مخاطب را سر مي‌برد. در پايان اين سؤال مطرح مي‌شود كه چرا مدافعان خنده بازار با وجود اشاره به تأثيرات مثبتي كه اين برنامه داشته است به يكي از اين تأثيرات مثبت اشاره نمي‌كنند و آن را مورد واكاوي قرار نمي‌دهند؟
آنچه كه عجيب است خبري است كه از زبان فضل‌الله شريعت پناهي، مدير گروه اجتماعي شبكه سه رسانه‌اي شده است.
وي به ايسنا ميگويد: از آنجايي كه خنده بازار در ماه رمضان مورد استقبال مردم قرار گرفته است بعد از رمضان روزهاي پنج‌شنبه و جمعه پخش خواهد شد(!)
علي خدايي بيجاري